نظریه‌ی فرهنگی و مطالعات فرهنگی در بریتانیا

ظهور نظریه­ی فرهنگی در بریتانیا ریشه در تحولاتی داشت که به ویژه در عرصه ادبیات و سنت نقد ادبی این کشور ظهور و بروز یافت. دامن­گیرشدن موج رمانتیسیزم(که به شدت از بلایای تمدن جدید ناخرسند بود و روند منحط ناشی از صنعتی­شدن را برنمی­تابید) در کنار گرایش­های تاریخ گرایانه، بستر عمده­ی نظریات فرهنگی منتقدانه را شکل می­داد؛ نظریاتی که به جریان فرهنگ­گرایی شهره بودند. آرنولد، الیوت و لی‌وس، سه تن از کسانی بودند که به تقابل میان فرهنگ و تمدن پرداختند.

درک این سه از فرهنگ، نخبه­گرایانه و روشن­فکرانه بود. در نظر ایشان، فرهنگ چیزی بود که افراد کسب می­کردند؛ چیزی که می­شد به عنوان داشته­ی هر فرد(و نداشته­ی دیگری) به شمار آورد. بنابراین طبیعی بود که با افزودن دیدگاه­های نوستالژیک رمانتیسیزم، فرهنگ را چیزی بدانند که در گذشته، و پیش از تسلط تفکرات و شیوه­های نظام صنعتی فایده­گرا، در اوج بوده و اکنون به محاق رفته است. به علاوه، تعصب بریتانیای این سه، که در برابر موج فراگیر آمریکایی­شدن به غلیان افتاده بود، به فرهنگ مفهوم دیگری می­داد که زیر عنوان انگلیسیت قرار می­گرفت.

آرنولد در کتاب فرهنگ و آنارشی فرهنگ را نیرویی اجتماعی می­داند در نزد اقشار روشن­فکر و فرهیخته، که می­تواند در برابر تمدن مادی قد علم کند. هم­چنین از آن­جا که برای آموزش و تربیت اهمیت درخور قایل بود، معتقد بود که با سپردن این وظیفه به طبقه­ی متوسط(که از دید او همان جای­گاه اقشار آگاه و نخبه­های فرهنگی بود)، و با انتقال آثار سترگ ادبی(طبیعتا انگلستان) به توده­ها، می­توان به فرهنگی انسان­ساز دست یافت.

تعریفی که الیوت از فرهنگ ارایه داد مبتنی بود بر آداب و رسوم، مذهب، آیین­ها و البته هنر مردم که در شیوه­ی زندگی کردن آنان نمودار بود. او به وجود فرهنگ در زندگی روزمره­ی همه­ی مردم معترف بود، اما معتقد بود که تنها نخبگان جامعه از توان درک آگاهانه­ی فرهنگ برخوردارند. لی‌وس پا را از این هم فراتر می­گذاشت و جای­گاه و ارزشی فرادستانه برای اهالی ادب و هنر و در کل روشن­فکران قایل بود. عقاید این هر دو ریشه در نگاه ارگانیک و کل­گرای هگلی داشت و یکسان­سازی فرهنگی برآمده از تولید انبوه صنعتی را به شدت نقد می­کرد.

اما، نتیجه­ی این نگاه سلسله مراتبی آن چیزی نبود که به ایجاد مطالعات فرهنگی بریتانیا بیانجامد. در واقع، پس از ورود افرادی چون ویلیامز، هوگارت و تامپسون(که خودشان در عین تحصیل­کردگی، به اقشار فرودست­تر و به ویژه کارگری تعلق داشتند) بود که نوعی نگاه ضدنخبه­گرایانه­ی متمایل به توده­ها سربرآورد؛ روی­کردی که پس از دهه­ی 50، در بستر تفکرات چپ نو بالید و بسط یافت. از دید اینان فرهنگ دیگر متعلق به قشری خاص نبود وچیزی هم نبود که کسانی داشته باشند و دیگران نه. برای نمونه، فرهنگ و ادبیات طبقه­ی کارگر در نزد اینان بسیار پویا، مهم و درخور توجه بود. ایشان کوشیدند که در پژوهش­های خود اهمیت این موضوع را آشکار و دین خود را به طبقه­ی که از آن برآمده­اند ادا کنند.

و سرانجام این هوگارت بود که با تاسیس مرکز مطالعات فرهنگی معاصر بیرمنگام(cccs)، سنگ بنای این سنت را نهاد. سنتی که از یک سو پای در نقد ادبی و فرهنگ­گرایی داشت و از سوی دیگر در خلا علوم انسانی و اجتماعی در بریتانیا، به دنبال پاسخ­گویی به سلسله دگرگونی­های فرهنگی و اجتماعی این کشور بود؛ از یک سو به مطالعه­ی فرهنگ عامه و ارزش­گذاری دیگر گونه­ی آن می­پرداخت، و از سوی دیگر هم­چنان برخی از نقدهای ضد آمریکایی پیشینیان را ارج می­گذاشت؛ و دست آخر، سنتی که به جای تفکر دولت­محورانه­ی آرنولد، بر باورهای کسانی استوار بود که حتا در نظم آکادمیک آن زمان پایگاهی محوری نداشتند.